Život Srba u Goraždevcu, većinskih srpskog sela u većinski albanskoj opštini Peć, se znatno premjenio od zabrane upotrebe dinara, zatvaranja Privremenog organa opštine Peć i Pošte po srpskom sistemu. Srbija je na to, kaže Darko Dimitrijević, odgovorila populističkim mjerama.
Mještani ovog sela prinuđeni su da po svoj novac, poštu, dokumenta putuju do 120 kilometara udaljene Raške u Srbiji.
“U tom pogledu, građani su dosta izloženi nekomaltretiranju bez potrebe i to je, u suštini, najveća promjena koja se desila”, kaže glavni i odgovorni urednik Radija Goraždevac Darko Dimitrijević.
“Dakle, još uvek nema čak ni autobuske linije koja bi ljude vodila direktno do najbliže pošte ili banke da podignu sredstva da izmire račune i mnogi zbog toga, barem, kroz posao koje radim i često pričam sa ljudima, čujem da mnogi od njih čak imaju dugovi jer ne mogu svaki mjesec da odu da redovno podignu svoja primanja, pa tako nastaju i ta prva dugovanja”.
U Goraždevcu trenutno funkcionišu obrazovne institucije, škola i obdanište, kao i Dom zdravlja. Dimitrijević kaže da nakon zatvaranja Privremenog organa i Pošte u februaru 2024. godine građanima nije ponuđena nikakva alternativa ni za posao, niti za usluge koje su dobijali iz pomenutih institucija.
“Ljudi su uplašeni, nije im ponuđena nikakva alternativa, dakle, samo su odjednom prestale da radi institucije. Bilježimo čak i slučaje novorođnih beba koje imaju problem da se prijave u knjige rođenih, one bebe koje su rođene u Mitrovici, ne mogu lako da se prijave u matične knige rođenih na Kosovu, a s druge strane, ne mogu da pređu ni na jedan prelaz da odu da se prijavi u matične knige rođenih u Srbiji. Dakle, roditelji imaju ogromnih problema, i to je ono što je najvažnije u svemu ovome što se desilo. Postoje i brojni, brojni drugi problemi, upravo zbog nedostatka tih nekih kancelarija koje su radile ovakve poslove da ljudime obezbijede papir ili, recimo, penzionerima potvrdu koja im je neophodna da bi primili penziju iz Srbije”.
Dimitrijević, međutim, napominje da sa ovim problemom nisu suočeni samo Srbi, već i Albanci koji primaju penzije iz Srbije.
“Našu redakciju je nedavno zvao i jedan Albanac iz Đakovice da pita da li može da uzme potvrdu jer prima penziju iz Srbije. Dakle, predpostavlja se da su u pitenju više stotina ljudi, koji nisu samo iz Goraždevca, ukljćujući i 150-200 penzionera odavde koji zaiste imaju velikih problema jer, sem škole i Doma zdravlja, nemaju mogućnost da ostvare bilo kakvo drugo pravo koje im jedna ili druga strana, jedan ili drugi zakon Kosova i Srbije garantuje u ovom slučaju”.
Na pitanje kako je na sve to odgovorila Srbija, Dimitrijević kaže “uglavnom kroz populističke mjere”.
“To je pogotovo izraženo u zadnjih 12 godina, tokom poslednje vlasti, tokom pojave Srpske liste, dakle, nijedna mjera nije donijeta da se o njoj napravio široki koncenzus, da se o tome javno diskutuvalo, već je o tome odlučivao Beograd. S druge strane, Beograd nikada nije interesovalo mišljenja autentičnih Srba koji ovde žive, već, jelte, oni misle da mnoge stvari bolje znaju od lokalih Srba. To je dovelo do migracije, uglavnom, onog intelektualnog sloja stanovništva, i danas imamo situaciju da se Kosovo koristi, uglavnom za populističke mjere, da se skreće pažnja sa nekih veoma važnih tema u Srbiji”.
Sa druge strane, kaže on, pomoć koja se često potencira od strane predsjednika Srbije i čelnika drugih institucija često ne završi do onih ljudi na samom terenu. “Evo imamo konkretno primjer u Goraždevcu. Dve godine imamo završenu zgradu novog vrtića, a on se ne otvara. Niko nema odgovor zbog čega i niko ne zna zbog čega. Kancelarija za Kosovo i Metohiju ćuti. Pritom, smo više puta izvještavali o tome da oni čak i da su ne hteli da izgrade tu zgradu, iako je sva tenderska dokumentacija objavljena. To je ono što je suštinski probor. Dakle, nema riješenja i nema koncenzusa oko tih nekih suštinskih stvari. Kada su u pitanju i mjere koje se donose da se pomogne ovim Srbima, to je populistički i tako i u ovom slučaju. Dakle, nema u suštini nikakvih konkretnih mjera koje će olakšati život ljudima”, kaže Dimitrijević.
Kada je odnos kosovskih institucija u pitanju, Dimitrijević kaže da one od dolaska Samoopredeljenja na vlast “sprovode onu golu represiju”.
“Dakle, mi živimo u nekoj sredini koja može da se uporedi s aparhidom jer sve ono što radi aktuealna vlada, ne samo prema Srbima, nego prema svim zajednicama koja nije većinska, jednostavno, ima neki pogled sa visine. Imamo većinsku zajednicu koja samo prihvata one političke tokove i sve ono što nju interesuje, veličaju se neke vrijednosti iz prošlosti, promoviše se nacionalizam, ne promoviše se multietničnost, ne promoviše se suživot, a da ne govorimo o institucijama koje su potpurno devastirane, u kojima sve manje ima zastupljenost i pripadnika manjiskih zajednica, tu mislim i na srpsku zajednicu koja je totalno iskljčena iz političkog života na Kosovu. A s druge strani imamo utisak da to političke elite negde u pozadini iza zavese nekako koordinišuju i da ti potezi se upravo organizuju tako da u jednom trenutku to odgovora ili Beogradu ili Prištini i da na taj način se odvija ta politička trgovina, a dok obični građani nemaju nikakav benefit, nego se samo postiče neka mržnja, nerazumjevanja i netolerancija na svakom uglu života.
Dimitrijević, međutim, ističe korektnu saradnju lokalnog srpskog stanovništva sa Opštinom Peć i gradonačelnikom Gazmendom Muhadžerijem. “Poslednih godina, što se tiče konkretno Goraždeca kao srpske sredine i opštine Peć, čiji je Goraždevac deo, zaista nema nekih problema koji su goroći, kao što je to, recimo, slučaj sa vladom. Iako ih i u prošlosti bilo jako puno, dakle, od stradanja djece na Bistrici i mnogih drugih dešavanja. Aktuelni gradonačelnik je često prisutan u Goraždecu i tome smo i mi, kao novinari, svjedoci. On dođe da razgovara sa građanima, a mislim da smo imali i prvi put, možda, slučaj da ljudi iz Goraždeca glasaju za nekog ko ne dolazi iz srpske zajednice. Dakle, ljudi iz Goraždeca su na lokalnim izborima podržali Muhadžerija za gradonačelnika i mislim da je to najbolji indikator svog tog povjerenja koje je u međuremenu izgrađeno”.
Ipak, ističe da u opštini ne postoji dovoljna zastupljenost srpske zajednic. “ Ono što postoji je dobra volja. Opština često dolazi ovde. Ovde se organizuju raspravi o budžetu. Nikad se ne izostavlja, ne samo Goraždevac, nego recimo i mjesta poput Vitomirice, gde živi bošnjačka zajednica”.
Za razliku od opštine, u bezbijednosne institucije Srbi iz Goraždevca nemaju povjerenja, naročito nakon njihovog učešća u zatvaranju Pošte i Privremenog organa.
“Nažalost, i mladi ljudi ovde u Guraždacu na Kosovsku policiju gledaju kao na jedan izuzetno represivan mehanizam poslije svega što se izdešavalo. Ne gledaju ih kao na formaciju koja je prijateljska nego više kao na formaciju koja je neprijateljska. Pre samo 7-8 godina smo imali jako veliku zainteresovanost mladih da radi u tu policiju. Čak 60 na jednom konkursu, dok danas ne samo da nemamo multietničku policiju, nego nemamo ni mladih Srba koji bi bili zainteresovani da rade u nju. Na poslednja dva tri konkursa se niko nije prijavjao”.
Dimitrijević ističe da se sitaucaija sa sjevera i stalne tenzije, preliva i na Goraždevac i druge sredine u kojima žive Srbi. “Ali isto tako, sve ono što se dešava i u Gračanici, i u većinski srbskim sredinama, ima nekako refleksiju na lokalno stanovništvo u drugim mjestima. Ne mislim konkretno i samo na Goraždarac. Te neke kritične situacije iz prošlosti uvjek dovode do straha kod ljudi, kad god se nešto dešava, pogotovo u bezbijednostnom kontekstu, pitaju se kako će sve to da se završi i gde će da se završi. Ljudi dan danas imaju strah od potencijalnog nasilja i mogućih konflikata na etničkoj osnovI”.
Urednik Radio Goraždevca kaže da je nacionalizam popularan, ne samo na Kosovu nego u čitavom regionu.
“Ako dođete na Kosovo, niko nije superiorniji od Albanaca. Oni su 10 mjesta gore, pa svi ostali. Ako odete u Srbiju, vi imate mnogo tih nacionalističkih pokreta za koje su samo Srbija. Dakle, niko nije spreman u tom širom društvenom kontekstu da kaže ajde da sednemo, pa mi smo svi ljudi od krvi i mesa, i ajde da vidimo šta možemo da uradimo da, možda, neke buduće generacije žive bolje. Mi smo imali jedan proces zbližavanja zajednica. U jednom trenutku je krenuo i taj Brisanski dialog ali onda, kad su došle neke druge političke elite, ne samo da su uništile sve te neke pionirske korake nego su vratile čitavu situaciju, možda, na period iz 2001.-2003. To je ono što je jako opasno i ono što ugrožava neko zdravo demokratsko društvo”.
Darko Dimitrijević ističe problem uzurpacije imovine Srba i podizanje optužnica za ratne zločine. To je, kako kaže, jako opasna situacija koja se dešava na Kosovu. “ Imali smo mnogo slučaje ovde u Peći, da su ljudi, koji kada su pokrenuli pitanje svoje imovine, hapšeni iz ratne zločine. Bilo je nedavno slučajeba i u Klini, i u Istoku, čak i ljudi koji dolaze iz drugih zajednica. U Pećkoj banji je nedavno uhapšena osoba iz bošnjačke zajednice, koja je živela negde u Crnoj Gori. Automatski, kada je došao da traže svoju kuću, on je uhapšen, sproveden za Prištinu jer je navodno sarađivao sa srpskim režimom”.
Na pitanje da li vjeruje da će se desiti neke promjene nakon parlamentarnih izbora zakazanih za 9. feburar naredne godine, Dimitrijević kaže kada je u pitanju srpska zajednica može doći da manjih promjena, ali da nije previše optimista.
“Mogu se desiti one manje, ali suštinski ne, jer na tim ključnim političkim pozicijama imamo aktere koji, nebitno da li dolaze iz srpske ili albanske zajednice, mislim na vladajuće partije, oni su suštinski isti. Trguje se nacionalizmom. Ako slušate srpsku političku elitu, njima su za sve krivi Albanci, Albancima su za sve krivi Srbi, tako da, u tom pogledu, mislim da će se sličnim putem nastaviti i nakon izbora”.
Jer ipak je, kaže on, ekstremni nacionalizm mnogo popularniji od svega ostalog.