Održavanje novih izbora na sjeveru Kosova, obezbijeđivanje učešća Srba na njima i započinjanje rada na uspostavljanju Zajednice srpskih opština – to su tri zahijteva koja su evropski zvaničnici izneli u Moldaviji u razgovoru sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem i kosovskom predsjednicom Vjosom Osmani. U cilju smirivanja tenzija u Beograd i Prištinu dolaze specijalni predstavnik EU Miroslav Lajčak i američki izasalanik za Zapadni Balkan Gabrijel Eskobar.
Analitičari ističu da je pojačana diplomatska aktivnost oko Kosova nastavak francusko-njemačkog plana i ukazuju na reakcije Amerike prema Prištini, za koje kažu da su novina, ali ne i neočekivane.
Osim rata u Ukrajini i političkih tenzija u Moldaviji, jedna od tema Samita Evropske političke zajednice bila je kriza na sjeveru Kosova i Metohije. To je bila prilika da se najviši evropski zvaničnici sastanu sa predstavnicima Beograda i Prištine, a čini se da su naročito bili aktivni predsjednik Francuske Emanuel Makron i njemački kancelar Olaf Šolc.
“Naši zahtijevi prema obije uključene strane su jednostavni, angažovanje Kosova da organizuje nove izbore u četiri opštine, učešće Srba na ovim izborima i da se Kosovo bavi primjenom Zajednice srpskih opština. Jednostavno rečeno, to su zahijtevi koje smo postavili”, naveo je Makron.
Njemački kancelar Olaf Šolc je istakao da on zajedno sa francuskim predsjednikom i visokim predstavnikom EU Žozepom Boreljom ulaže velike napore da se obezbijede uslovi za deeskalaciju krize na Kosovu.
“I to je zadatak kojem smo veoma posvećeni, naravno, jer smo sada veoma blizu pronalaženja veoma strukturalnog i trajnog riješenja za sukob između Kosova i Srbije. Uz dogovorene sporazume, sve to treba da se sprovede”, poručio je Šolc.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić rekao je da je razgovor sa dvojicom kormilara EU bio težak, ali i da je uloga Srbije u očuvanju mira u regionu ključna.
“Znate da nisam optimista, skoro nikako, ali vjerujem da ljudi sada imaju pravu sliku o tome šta se dešava na Balkanu što je važno i nije bitno da li su neke zemlje priznale ili nisu priznale Kosovo. Vjerujem da je sasvim jasno da ne postoji samo krivac koji je uvjek bio obilježen, kao što je to bila Srbija, već je to mnogo komplikovanija situacija, ali neću da kažem da je sasvim drugačija situacija. Ali vjerujem da postoji više razumijevanja stvarnih pitanja i stvarnih događaja koji su se nedavno desili na Kosovu, posebno na sjeveru Kosova”, istakao je Aleksandar Vučić.
Za to vrijeme, predsjednica Kosova, Vjosa Osmani, nastavila je sa diskreditovanjem Srbije, označavajući Srbe sa sjevera Kosova kao “krimnalne bande”. Ona je navela da Srbiji nije mjesto među evropskim narodima, ali da će razmotriti zahtijev francusko-njemačkog dvojca o održavanju novih izbora u srpskim opštinama na sjeveru Kosova.
Zbog dešavanja na sjeveru Kosova kada je došlo do sukoba predstavnika KFOR-a i Srba u Zvečanu, koji su protestovali zato što je albanski gradonačelnik, uprkos njihovom protivljenju, ušao u zgradu opštine u tom gradu, i prethodnih dana stizale su reakcije iz EU, ali i zemalja Kvinte i SAD, čije su poruke bile najoštrije do sada, kako su ocijenjivali stručnjaci.
SAD su osim osude prištinskih vlasti zbog nasilnog upada u zgrade opština sa srpskom većinom, isključile Kosovo sa vježbi “Branilac Evrope 2023”.
Međunarodna diplomatija usmjerena na smirivanje tenzija na Kosovu nastaviće se i početkom slijedeće nedelje kada su Beogradu i Prištini predviđene posjete predstavnika i SAD i EU. Specijalni predstavnik Evropske unije (EU) za dijalog Miroslav Lajčak i američki izaslanik za Zapadni Balkan Gabrijel Eskobar, kako je najavljeno, doputovaće u ponedeljak i utorak, 5. i 6. juna.