Južna Mitrovica je jedina od opština na Kosovu, koja tokom ove godine nije započela nijedan kapitalni projekat, finansiran od strane Vlade Kosova.
Zakonom o budžetu za 2022. godinu predviđeno je na desetine kapitalnih projekata u ovoj opštini, uključujući saobraćajnu signalizaciju, uređenje i popravku puteva, rečnih korita, zatim ulaganja u administraciju, zdravstvo, obrazovanje, pa čak i renoviranje stadiona „Adem Jašari“.
Zamjenik gradonačelnika opštine Arijan Tahiri kratko potvrđuje da ni na jednom od ovih projekata nije započet rad.
Sazan Ibrahimi, iz Asocijacije kosovskih opština, kaže da skoro svih 38 opština u zemlji ima problema zbog nedostatka kapitalnih investicija.
„U nedostatku investicija ne može se poboljšati ni život građana. Pristup putevima, kanalizaciji, vodovodu itd. takođe utiče na lokalni ekonomski razvoj. U njegovom nedostatku, otežan je razvoj privatnih kompanija, koje su izuzetno veliki promoteri zapošljavanja“, kaže Ibrahimi za Radio Slobodna Evropa.
U opštini Suva Reka, koja se nalazi oko 80 kilometara od Južne Mitrovice, postoji privatna firma „Eurofamis” koja se bavi građevinarstvom.
Vlasnik ove kompanije Ilir Bitići kaže za Radio Evropa e Lire da je proteklih godina bio uključen u kapitalne projekte koje finansira država i da je imao preko 120 radnika.
Ove godine kaže da nije bilo ponuda na tendere i da je broj radnika pao na 20.
Pored broja radnika, otežan je i rad preduzeća“, kaže on.
Državni budžet Kosova ove godine iznosi preko 2,7 milijardi evra. Od ovog iznosa, preko 720 miliona evra planirano je za kapitalne izdatke.
U šestomjesečnom finansijskom izveštaju, koji je objavilo Ministarstvo finansija, rada i transfera Kosova, navodi se da je samo nešto više od 79 miliona evra potrošeno na kapitalne projekte i priznaje se da postoji niža stopa izvršenja.
Prema izvještaju, u istom periodu prethodne godine za istu namjenu potrošeno je oko 129 miliona evra, au 2020. oko 92 miliona evra.
Iz procijena Instituta GAP, koji prati rad kosovskih institucija, proizilazi da je realizacija kapitalnih investicija u prvoj polovini 2022. najniža u poslijednjoj deceniji.
Zašto su kapitalna ulaganja opala?
Radio Slobodna Evropa je pitao Ministarstvo finansija za razlog neizvršavanja sredstava za kapitalne projekte, ali nije dobio odgovor.
U Finansijskom izvještaju se navodi da je niska stopa izvršenja „uglavnom rezultat dinamike plaćanja faktura na kraju fiskalne 2021. godine, kojima je dat prioritet da se plate pre 31. decembra 2021. godine, a ne da se prenese u narednu godinu“.
Prenošenje plaćanja računa na kraju godine u narednu fiskalnu godinu „obično daje višu sliku kapitalne potrošnje za prvu polovinu godine“ — što ove godine nije bio slučaj, navodi se u izvještaju.
Prema njegovim riječima, niža dinamika investicija je i rezultat usporavanja rada privrednih subjekata, zbog povećanja cijena građevinskog materijala.
Za predsjednika Privredne komore Kosova, Lulzima Rafuna, razlog za nerealizaciju kapitalnih projekata je i nefunkcionisanje Tela za razmatranje nabavki (TRN).
Postojala je ta veza gde, koliko dugo, UO TRN nije bio kompletan…“, kaže Rafuna.
Telo za razmatranje nabavki više od godinu dana nije funkcionisalo. U junu ove godine, Skupština Kosova je izglasala novi sastav svog odbora.
Ovo telo, inače poznato kao Tenderski sud, je glavna institucija koja se bavi ispitivanjem javnih tendera.
Rafuna kaže da Vlada mora da pronađe načine da otključa kapitalne investicije, jer je smanjen finansijski obrt preduzeća.
Prema njegovim rečima, niska dinamika realizacije investicija povećava stopu nezaposlenosti i, posledično, smanjuje blagostanje građana.
Kako se može naći riješenje?
Nadležni organi treba da pomognu privrednicima koji se bave javnim radovima da sebi priušte visoku cijenu proizvoda, kaže Rafuna.
“Ovu praksu smo videli u Albaniji i drugim zemljama, gdije je Vlada subvencionisala nivo cijena”, kaže on.
Iz Ministarstva finansija Kosova su početkom ovog mjeseca rekli da su izradili Nacrt zakona za javne radove, kako bi se ubrzala dinamika realizacije kapitalnih investicija u drugom dijelu godine.
Ministar Hekuran Murati rekao je da će svi javni radovi biti podržani “naknadom za povećane cijene”, ali nije pojasnio u kom obliku i u kom procijentu.
Na Kosovu je stopa inflacije u avgustu dostigla 13 %, u poređenju sa 0,2 %, u Avgustu 2021. godine, pokazuju podaci Agencije za statistiku.
Samo trošak izgradnje, ove godine, povećan je za oko 20 odsto u odnosu na prošlu godinu.
Cijena cementa, koji je jedan od najkorišćenijih građevinskih materijala na Kosovu, porasla je tri puta.
Prema riječima predstavnika kompanija za proizvodnju betona, cijena cementa je sa 82 evra po toni, koliko je bila u Januaru ove godine, pomjerena na blizu 130 evra.
Rast inflacije u drugim dijelovima svjeta počeo je prošle godine, zbog poremećaja na tržištima izazvanih pandemijom korona virusa, ali se nastavio bržim tempom otkako je Rusija započela rat u Ukrajini krajem Februara.